Hayat bin Kays el-Harranî (ks)

Ümmetimin âlimleri İsrailoğulları’nın peygamberleri gibidir.” hadisine mazhar olmuş yüz binlerce ulema, dünyada iken tasarruf ve himmetleriyle nurânî meyveler yetiştirdikleri gibi, dar-ı bekaya göçtükten sonrada insanlar üzerinde mânevî himmet ve tasarruflarını devam ettirmişlerdir. İşte Asr-ı Saadet’in Güneşinden feyz alarak insanlık âlemini nurlandıran, “Ebu Hanife, Şâfiî, Cüneyd-i Bağdadî, Abdülkâdir-i Geylânî, İmam-ı Gazalî, Muhyiddin-i Arabî, Ebu Hasen-i Şâzelî, Şâh-ı Nakşibend, İmam-ı Rabbânî” (radıyallâhü anhüm ecmaîn) gibi binlerce nurânî ziyâdar yıldızlardan birisi de, Hayat bin Kays Hazretleridir.

Üstad Bedîüzzaman Hazretlerinin, kıyâmete kadar mânevî tasarruf ve kerâmetlerinin devam ettiğini söylediği şahıslardan biri olan İmam-ı Harranî Hazretleri, takriben 1100’lerin başında doğmuştur. Seksen yıl kadar bereketli
bir ömür yaşadıktan sonra, 1185 yılında, Şanlıurfa’nın Harran ilçesinde Hakk’ın rahmetine kavuşmuştur.
Kays Hazretleri, Harran’da yerleşip, uzun yıllar burada irşad vazifesiyle uğraştığı için İmam-ı Harranî lakabıyla şöhret bulmuştur.
Risâle-i Nur’da kendisinden Kutb-u azîm diye bahsedilen Hayat bin Kays Hazretleri, büyük himmet sâhibi olup, keşif ve kerâmetleri açıkça görülen, Allahu Teâlâ’ya yakınlık derecesi bakımından yüksek bir mevkiye sâhip büyük bir zattır. Birçok âlim ve Allah dostu da onun büyüklüğünü kabul edip kerâmetlerini dile getirmişlerdir. Kerâmetlerinden birkaç tanesi şöyledir: Harran’da bir câmi yapılıp, sıra mihraba gelince, kıble hususunda Hayat bin Kays Hazretleri ile câmiyi yapan mimar arasında ihtilâf çıkar. Sonunda Hayat bin Kays, mimara: “Önüne bak, kıbleyi göreceksin!” buyurur. O zât da önüne baktığında Kâbe’yi karşısında görür ve oracıkta düşüp bayılır.
Yine bir gün Hayat bin Kays Hazretleri ile beraberindekiler yolculuğa çıkmışlardı. Yorulunca bir yerde dinlenmek istediler. Ümm-i Gaylan denilen bir ağacın altında istirahata çekildiler. Bir aralık hizmetçisi, Hayat bin Kays’a; “Ben, hurma yemek istiyorum!” deyince; ona: “Şu ağacı salla, hurma düşer ve yersin!” buyurdu. Hizmetçi; “Bu ağaç Ümm-i Gaylan denilen bir ağaçtır, hurma ağacı değildir.” dedi. Hayat bin Kays Hazretleri, “Ben sana o ağacı salla diyorum.” deyince, hizmetçi ağacı sallamak zorunda kaldı.
Ağacı sallayınca, taze yaş hurmalar dökülüverdi. Dökülen hurmaları yediler, doydular ve sonra kalkıp gittiler.
Kerâmetlerinin yanında hakîkat ilimlerinde de derin bilgi sâhibi olan Hayat bin Kays Hazretleri, her yönden ilim
sâhibi olduğu için birçok talebenin terbiye edilmesine vesile olmuştur. Talebelerinin sayısı oldukça fazladır. Yetiştirmiş olduğu talebeler, karanlık bir gecede parlayan yıldızlar misâlî, seçilmiş ve kerâmet ehli zatlar olmuşlardır. Bir rivâyete göre, tasarrufu devam eden zatlardan birisi olarak kabul edilen Ukayl el Munbuci (rh) de onun talebelerinden birisidir.
Talebeleri hâricinde de pek çok kişi ondan ders ve feyiz almış, âlim ve câhil, herkes ondan istifâde etmiştir. Mesela, Harrân halkının başı sıkıştığında ona başvurmuşlardır. Yağmursuzluk ve susuzluk zamanlarında halk hemen Hayat bin Kays Hazretlerine koşar, onun duâsını alır, duâsının himmet ve bereketiyle yağmur yağar, halk susuzluktan kurtulurdu.
Selahaddin-i Eyyubî ve Sultan Nûreddin Zengî gibi meşhur hükümdarlar tarafından ziyâret edilmiş ve hayır duâsı alınmıştır. Kudüs’ü kurtarma sloganıyla, Müslümanları Anadolu’dan atmak ve tüm Ortadoğu’yu ele geçirmek maksadıyla 1096 yılında siyasî amaçla başlayan Haçlı Seferleri yıllarca sürmüştür. Daha çok istila amacını güden bu siyasî saldırılara karşı İmam-ı Harranî Hazretleri, bu hükümdarlarla beraber halkı da Haçlılara karşı savaşmaya teşvik etmiştir. Bu teşvik ve duâların bereketi hürmetine, Hıristiyanlara karşı yaptıkları cihadlarda büyük muvaffakiyetler elde etmişlerdir.
Hayat-ı Harranî Hazretleri, güler yüzlülüğü, yumuşak huyu ve cömert kişiliği ile tanınıyordu. Gece ibâdetlerine çok
ehemmiyet veren ve bu ibâdete düşkünlüğü ile bilinen bir zâttır. Ayrıca inzivayı seven, Allah’ın sevgili kulu olarak
kabul görmüştür.
Sünnet-i Seniyenin en küçük âdabına bile riâyet ederdi. “Kalbinde, Allah korkusu bulundurmak ve sıddîklerin halleri ile hâllenmek isteyen kimse, her işinde sünnet-i seniyeye yapışmalı, onu mutlaka yerine getirmelidir.” diye ders verirdi.
İmam-ı Harranî’nin üzerinde durduğu önemli özelliklerden birisi de helale ve harama dikkat meselesiydi. “Allah’ın sevgili kulu olabilmek, veli insanların mâhiyetlerini öğrenip temaşa edebilmek için helalinden yemek gerekir.
Yenen lokmanın helal olması çok önemlidir. Çünkü helal lokma yemeye dikkat etmeyenler, Allah’ın rızasını kazanmaktan ve mânevî âlemi temaşadan mahrum kalırlar.”
Bir nasihatinde şöyle buyurur: “Müslüman helâl lokma yemelidir. İnsanın melekiyet sıfatından mahrûm olması;  haram yemesi ve Allahu Teâlâ’nın yarattıklarına eziyet etmesi sebebiyledir.”
Başka bir nasihatinde de, “Müslüman, haramlardan sakınmalı ve dünyaya düşkün olmamalı. Zühde, ibâdet etmek
niyetiyle sarılmalı, yoksa kendisinin zühd sâhibi olduğunu gösterip, dünyalıklara kavuşmak için onu vesile etmemelidir.” der.
Harranî Hazretlerinin sâhib olduğu düsturlardan biri de, takvanın ve ilmin geçim yolu hâline getirilmemesidir. Sırf
ibâdetle uğraşmayı hedef ittihaz ederken, bunun geçim yolu hâline getirilmemesini tavsiye etmiştir. İbâdet sırf  Allah rızası için yapılır. Başka hiçbir maksada ve gâyeye âlet edilemez. Hatta en temel gâye cenneti kazanmanın  da ötesinde Allah’ın rızasını kazanmaktır.
Yine bir nasihatinde şöyle buyurur: “Sâdık talebenin alâmeti şudur: Bir ân bile, Rabbini zikretmekten, O’nu hatırlamaktan ayrılmamalı ve O’nun hakkını gözeterek, farz ve sünnetlere devam etmeli, dünyanın geçici  zevklerinin sevgisini kalbe sokmayıp atmalı ve kalbinde dâima Cenâb-ı Hakk’ın sevgisini bulundurmalıdır.” “Şeyhü’l-Kıdve” lakabı ile meşhur olmuş ve Allah’ın sevgili kullarından biri olan bu zât, ömrünün 50 senesine  yakınını geçirdiği, Urfa’ya bağlı Harran kazasında 1185 senesinde ruhunu Rahman’a teslim etmiştir. Vefatından önce olduğu gibi, sonrasında da önemli bir câzibe merkezi olmuştur. Kendisi için oğlu Ömer tarafından 1195  yılında bir türbe yaptırılmıştır. Hâlen türbesi ziyâretgâh olarak ilgi görmeye devam etmektedir.
Cenâb-ı Hak bizleri bu zâtlara hakîki talebe eylesin ve himmetlerini üzerimizden eksik etmesin. Âmin.