Temmuz ayı içerisinde gelişi ile müşerref ve mesrur olduğumuz Ramazan ayı, adeta on bir ayın sultanı hükmünde olan; en kıymetli, en faziletli, en çok sevap kazandıran ve âhirete manevî mahsuller yetiştirmek için en bereketli bir zamandır.
O kadar münbit bir zemindir ki her bir iyilik ve haseneye ya da her bir Kur’ân harfine sair vakitlerde on sevap yazılırken Ramazan’ın gündüz ve gecelerinde en az bire bin sevap verilmekte, hususen Kadir Gecesi olan yirmi yedinci gecesinde bire otuz bine kadar çıkmaktadır.
Kadir Gecesinin bin aydan yani 83 seneden daha hayırlı olduğunu bize Kur’ân bildirmektedir.(1) Ramazan ayını diğer aylardan bu derece üstün ve faziletli kılan, Rabbimizin ezelî kelâmı olan Kur’ân-ı Azim-üşşan’ın o ayda nazil olmasıdır. Kur’ân-ı Kerîm bize Ramazan ayını tarif ederken, “Ramazan ayı ki Kur’ân o ayda nazil olmuştur”(2) buyurmaktadır.
Tefsirlerin beyanına göre; Kur’ân-ı Muciz’ül Beyan, Ramazan ayının yirmi yedinci gecesi olan Kadir Gecesinde, dünya semasındaki Beyt-ül İzzet’e Cebrail (as) tarafından, toptan indirilerek Sefere adındaki meleklere yazdırılmıştır. Daha sonra oradan, peyderpey, ihtiyaca göre indirilmiştir. Birinci, toptan indirilişe inzal; sonraki âyet âyet inişlere de tenzil adı verilmektedir. Ayrıca Kur’ân âyetlerinin en çok nazil olduğu ay da Ramazan ayı olmuş ve her Ramazanda, Peygamber Efendimiz (sav) o zamana kadar nâzil olan âyetleri Cebrail (asm)’a arz ederek okumuş ve son Ramazan’da da tamamını iki defa arz etmiştir.
Cenab-ı Hakk’ın Kelâm sıfatının en büyük tecellisi olan ve ism-i a’zamdan ve her ismin en azami mertebesinin tecellisi olarak gelen ve Âlemlerin Rabbi ismiyle konuştuğu yüce Kur’ân’ın, kâinatın ve âhiret âlemlerinin mukaddes bir haritası olmak, Rabbimizi bize tanıtan en büyük ve emsalsiz bir mârifetullah kitabı olmak, kainatın bütün gizli sırlarını açmak, eşref-i mahlukat olan insana iki cihan saadetinin yollarını göstermek ve İslâm dininin esaslarını beyan etmek gibi çok yüce ve çok seçkin sıfatları vardır.
Elbette böyle bir kelâmın nüzul zamanı olan Ramazan ayı da onunla şereflenmiş, diğer aylardan üstün bir mevki kazanarak Cenâb-ı Hak o ayı manevî bir bayram ilan etmiş, insanlara orucu emretmiş ve o ayda yapılan hayırlara bin kat sevap vermiştir. Mesela Ramazan boyunca bir Kur’ân hatimi okuyan kişi bin hatim yapmış gibi sevap kazanır. Acaba ömrü boyunca bin defa Kur’ân hatmetmeye kaç insan muvafık olabilir? Bu elbette, Kur’ân okumayı bilen hiçbir müslümanın kaçırmaması gereken en büyük ve en azametli bir kazançtır.
RAMAZAN AYI VE ORUÇ
Ramazan ayının Kur’ân ayı olması yanında çok önemli bir hususiyeti de insan nefsinin en mühim bir terbiye vasıtası olan orucun bu ayda farz kılınmış olmasıdır. Yani Ramazan, hem Kur’ân, hem oruç ayıdır. Üstad Bediüzzaman Hazretleri, orucun diğer aylarda değil de Ramazanda farz kılınmasının hikmetini şu mealde izah eder: Kur’ân’ın en mühim nüzul zamanı olan Ramazan’da, Kur’ânı yeni nâzil oluyormuş gibi dinlemeye hazır bir hale gelmek için yemek içmek gibi hayvanî iştahlardan sıyrılıp bir nevi melekleşerek o ayı en güzel bir şekilde ve en iyi bir ruh hali ile yaşamak ve böylelikle Kur’ân’dan en güzel bir şekilde istifade etmek için oruç emredilmiştir. Hadis-i Şerifte beyan edilen; Kur’ân’ı, ya Cenab-ı Hak’tan dinler gibi veya Cebrail (asm)’dan veya Hazreti Peygamber (sav)’den dinler gibi en kudsi duygular içerisinde dinlemeyi temin etmektir.
Kur’ân-ı Kerim’de, “Oruç sizden önceki ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı.”(3) buyurulmaktadır. Namaz gibi bütün ümmetlere farz kılınan oruç ibadetinin elbette çok büyük hikmet ve faydaları ve faziletleri vardır. Pek çok hadis-i şeriflerle bunlara işaret edilmiştir. İmam-ı Gazali Hazretleri (ra) İhya isimli eserinde, Peygamber Efendimiz (sav)’in “Oruç sabrın yarısıdır.” Ve “Sabır imanın yarısıdır.” hadis-i şeriflerinden yola çıkarak “Oruç imanın dörtte biridir.”(4) demekle orucun pek büyük ehemmiyetine işaret eder. Meşhur bir hadis-i şerifte “İman kırk küsur şubedir.” buyurulduğunu hatırlarsak orucun dinimizdeki pek mühim mevkiini görürüz.
RAMAZAN ORUCUNUN HİKMETLERİ
İslâmiyetin en büyük şeairlerinden yani alâmetlerinden biri olan Ramazan orucunun pek çok hikmetlerinden dokuzunu Üstad Bediüzzaman Hazretleri, Ramazan Risalesinde izah eder. Makam münasebetiyle orada zikredilen dokuz hikmeti kısaca özetleyerek buraya alıyoruz.
1- Rabbimizi ve o’nun kulu olduğumuzu hatırlatması: Gaflet sebebiyle hadsiz nimetlerle rızıklandırıldığını ve Rabbi tarafından terbiye olunduğunu unutan insan, iftar sofrasında beklerken ezan ile gelen “Buyurunuz!” ilahi emriyle o nimetlerin kimin olduğunu ve kendisini nimetlerle terbiye eden Rabbini ve O’nun kulu olduğunu o halin ikazıyla hatırlar.
2- Nimetlere şükretmeyi öğretmesi: İnsanda şükür ve minnetdarlık duygularını ortaya çıkaran üç şeydir. Birincisi nimetin kıymetini; ikincisi o nimete olan ihtiyacını bilmek; üçüncüsü o nimetlerin başkası tarafından verildiğini görmektir. Orucun verdiği açlık ile kuru bir ekmeğin dahi ne kadar kıymetli olduğunu ve ona ne kadar muhtaç olduğunu ve yemesinin yasaklanıp izne tabi olması ile de o nimetler kendisinin değil Allah’tan birer ihsan olduğunu hissederek hakiki şükrün anahtarını elde eder.
3- Fakir ve aç insanlara karşı şefkat ve yardımı öğretmesi: Açlık ve fakirlik bilmeyen insanlar, açlığın ne demek olduğunu tatmazlarsa fakirlere gereği gibi şefkat ve yardım edemezler. Ramazan ayında en zengin insanların bile tatmak zorunda kaldıkları açlık, fakirlerin acınacak acı hallerini bizzat anlamalarını sağlar. Bu da zengin tabakanın fakirlerin imdadına daha bir şefkatle koşmalarını temin eder.
4- Nefsin serbestlik duygularını kırması: Nefis daima Allah’ın yardımına ve ihsanına yani O’na bağlı bir kul olmaya muhtaç olduğu halde bağımsız ve hür olmayı ister ve O’nun kulu olduğunu hatırlamak istemez. Oruç vasıtasıyla anlar ki kendisi hiçbir şeyin hiçbir nimetin hatta kendinin dahi maliki değildir. Bilakis Allah’ın mülküdür ve kuludur. Allah izin vermezse ne yiyebilir, ne içebilir. En sıradan bir işi bile müsaadesiz yapamaz, elini suya uzatamaz.
5- İnsana güzel ahlâklar kazandırması: Gafletle aczini ve fakrını unutan, hata ve kusurlarını görmek istemeyen her an ölüp dağılıverecek bir vücudu olduğunu fark edemeyen insan, Rabbini de âhiretini de gereği gibi düşünemez ve bu sebeble kötü ahlâklar içerisine yuvarlanır. Fakat açlık vasıtasıyla âcizliğini ve fakirliğini fark ederek bütün bu gafletlerden sıyrılan insan, Rabbini hatırlar ve âhiretini düşünür ve onu kazanabilmek için kötü ahlâklardan kaçar ve güzel ahlâkları elde eder.
6- İnsanı Kur’ân’dan azamî istifâdeye hazırlaması: Ramazan, Kur’ân ayı olduğu için ve Kur’ân’ın en mühim nüzul zamanı olduğundan, oruç vasıtasıyla o aya en uygun melek gibi bir vaziyet alarak Kur’ân’dan en fazla istifade etmenin kapılarını açar.
7- Çok büyük uhrevi kârlar kazandırması: Ramazan Kur’ân ayı olduğundan adeta ilâhî bir bayram hükmünde olması sebebiyle, rahmet-i ilâhiye tarafından her bir iyilik ve haseneye pek çok sevaplar verilir. Amellerin sevapları ondan bine; Kadir Gecesinde otuz bine kadar çıkar. Böyle büyük âhiret ticaretlerinin yapıldığı bir ayda, insan için en güzel vaziyet, oruçla nefsani zevklerden uzaklaşarak bir cihette melekleşip uhrevi bir adam halini almaktır. Orucun kazandırdığı ulvî, kudsî duygularla en büyük ve ebedî kazançlar bu ayda elde edilebilir.
8- İnsan sağlığına hizmet etmesi: Nefsani arzulara tabi olarak rast gele yiyip içmek ve midesini gâyet düzensiz ve sık aralıklarla çalıştırmak tıbben pek çok hastalıkların sebebidir. Bir ay boyunca tutulan bir perhiz hükmünde olan oruçla midesini dinlendiren insan, beden sağlığı için mühim bir tedavi dönemine girmiş olur. Oruçla nefsini kontrol etmeye ve onun hevâî arzularını dinlememeye alışan bir kimse, başka zamanlarda da midesini sıhhate daha elverişli şekillerde kullanmaya muvaffak olur. Abur cuburdan ve vakitli vakitsiz yemekten kurtulur.
9- Nefsin firavunluğunu kırması: Nefis adeta firavun gibi Rabbini tanımak istemez. Kendini müstakil bir Rab gibi görür. Açlıktan başka hiçbir ceza nefisteki bu firavunluk hissini kıramaz. Nefsin firavunluk damarını kıracak ve rablik davasından vaz geçirecek tek ilacın açlık olduğunu beyan eden bir hadis-i şerifte Resul-ü Ekrem (sav) şöyle buyurmuştur: “Cenab-ı Hak nefse demiş ki: “Ben neyim, sen nesin?” Nefis demiş: “Ben benim, sen sensin!” Azab vermiş, Cehennem’e atmış, yine sormuş. Yine demiş: “Ene ene, ente ente.” Hangi nevi azabı vermiş, enaniyetten vazgeçmemiş. Sonra açlık ile azab vermiş, yani aç bırakmış. Yine sormuş: “Men ene vema ente?” Nefis demiş: “Ente Rabbî’r Rahîm ve ene abduke’l âciz” Yani: “Sen benim Rabb-i Rahîm’imsin, ben senin âciz bir abdinim.” (5)
ORUCUN HİKMETLERİ, MÜSLÜMANLAR ve SAİRLERİ
1- Kur’ân’ın ifadesi ile yeryüzü İlahî bir sofra hükmündedir. Gafletle unutulan bu hikmeti Müslümanlar, orucun telkiniyle anlarlar ve Rahman’ın huzurunda kulluklarını ifade ederler. Sairleri için dünya, cinayetlere, savaşlara, her türlü çirkefe zemin hazırlayan bir mekan hükmündedir. Başı boş, hali bir hazine…
2- Bir iğne ustasız, bir mektup katipsiz olmadığı gibi; yeryüzündeki nimetler de sahipsiz değildir. Herbirisi bütün kainatın sahibi ve hakiminin mutfağında pişirilir ve bizlere takdim edilir. Her şeye bir bedel ödeyen, hiç olmazsa teşekkür eden biz insanlar, bu nimetlerin sahibine de şükür borçluyuz.
Fakat bu şükran halini her zaman hissedemediğimizden, oruç bize bu borcomuzu talim eder ve bizleri şükre sevkeder. En zengin insan bile oruç vesilesiyle, bu nimetlerin başkasına ait olduğunu anlar. Kıymetlerini takdir eder. Sairleri ise, her şeye sahiplenir, kendinden bilir. Bu anlayışın neticesi oşarak ortaya çıkan israfla atılan bir günlük ekmeğin, Afrika’yı doyuracağı çok defalar yazılıp çizilegeldi.
3- İnsanlığın kelaynak kuşlarını kurtarma yarışına girdikleri dünyamızda, yandaki komşusunun açlıktan öldüğü adiyattan oldu neredeyse. Şefkatin hayvanlara, bitkilere bolca dağıtıldığı dünyada, insanların üzerlerine atılan bombalarda, dinleriyle dalga geçerek, “Ramazan hediyesidir” yazıldığı tarihlere ve beyinlere kazındı. Gaston Care’in dediği gibi, yeryüzünden Müslümanlar kalksa, neredeyse şefkat kelimesi de lügatlerden çıkarılacak hale gelecekti. Çünkü Müslümanlar oruç sayesinde, hemcinslerine karşı şefkati de öğrenirler. Diğerinin halini elitik olarak değil, bizzat yaşayarak anlarlar ve başkalarına kendilerine davranılmasını istedikleri gibi davranırlar.
4- İnsan için en âlî makam, Allah’a kulluktur. Fakat insanın nefsi sınır tanımak, sınırlanmak istememektedir. Özellikle asrımızda sınırları tayin edilmemiş hürriyetlerin çokça dillendirilmesi, toplum yapısına müthiş zararlar iras etmiştir. Herkes kendisine malik bir hürriyetle hareket etmek istediğinden; ne bir aileden, ne bir milletten, ne de dünya barışından söz edilemez hale gelinmiştir. Allah’a kul olamayan nefisler, ya herşeye kul olmak ya da her şeyi kulluğuna almak yarışına girmişlerdir. İşte oruç, Müslümanlara insanların başıboş olmadığını, bir kısım sınırlar dahilinde mükemmelliklerin yakalanabileceğini öğreten en mühim amillerdendir.
5- Bazen de insan kendi mahiyetini unutur, kendindeki aczi, fakrı görmek istemez. Kendisini adeta ölümsüz zannedip, lezzetli ve menfaati olan şeylere bağlanır, şiddetle dünyaya dalar. Kendini terbiye eden Halık’ını unutur, dünya ve ahiretini mahvedecek ahlâksızlıklara düşer. Oruç ise, insanın midesindeki açlık vesilesiyle zaafını anlamasına ve bu vesileyle gafletten kurtulmasına yardımcı olur. Acizini anlayan insan, başta Rabbine ve sosyal hayatın varlığına sebep olan insanlara karşı ihtiyacını bilir. Uzlaşmanın temel faktörü olan kendindeki aczin ihsasıyla, toplumda zarar değil, faydalı bir fert haline gelir.
6- Ramazan ve Ramazandaki oruç, bütün âlem-i İslâm’ı bir fert hükmüne getirir. Bu ayda nazil olan mukaddes kitapları Kur’ân’a ilgileri daha yoğun olarak herbir Müslüman, sair Müslümanlara karşı her zamankinden daha şiddetli muhabbet hissi duyar. Dünya insanlığının sadece menfaatte birbirlerini hatırlamalarına mukabil, sırf Allah için birliktelik hissederler. Temel değerleri olan iman ve Kur’ân’da ittifak ederler. Çıkarları hiçbir zaman çatışma unsuru olmaz.
7- Hiçkimse ölmek istemez herhalde. Ne var ki ölüm muhakkak. Bunu anlamayan ya da anlamak istemeyen insanlar, hala ölümsüzlüğün sırrını aramakta, bu uğurda öldürdükleri canları da göz ardı etmektedirler. Halbuki günün geceye değişmesi, yazın kışa dönmesi ve bir çok örneklerle zahirdir ki, dünya ahirete değişecek. Biz insanlar bu dünyaya ahiret namına ticaret için gönderildiğimizi Kur’ân söylemektedir.
Bütün hikmetlerin Hâkim-i Hakîm’i olan Allah (cc), Ramazan vesilesiyle bu ticaretimize cüluslar dağıtmakta, İlahlığını zihinlerimizde pekiştirmektedir. Dünya saltanatlarında bile her vesileyi bayram yapıp insanların zihinlerinde kendilerini canlı tutmaya çalışanların varlığı, bu hakikati anlamamıza zannederim yardımcı olabilir.
İşte Müslümanlar, böyle ulvi bir bayram olan Ramazan’da, sadece midelerine değil, bütün azalarına da oruç tuttururlar. Gözlerini haramdan, dillerini gıybetten ve sair azalarını diğer kötü şeylerden bu oruç vasıtsıyla kurtarabilirler. Zira büyük fabrika olan mide tatil ederse, diğerleri ona uymakta zorlanmazlar. İyi bir insan, iyi bir terbiye ile yetişir. Bu da İlahî bir terbiye olan oruç vesilesiyle elde edilebilir.
8- Bütün felsefesini yemek üzerine kuran Roma medeniyeti nerede, karnına iki taş bağlayarak insanlığı irşad eden Muhammed’in (asm) kurduğu İslâm medeniyeti nerede? İslâmiyet, insanlığa insanın tekamülü için lazım olan bütün terbiye ve ahlâkı öğreten ve talim eden bir dindir. İslâmiyet içerisinde hiçbir hüküm yoktur ki, insanlığın faydasına olmasın.
Ruh ve beden dengesinin kurulup, maddî manevî terakkinin tesisi, İslâmiyet’in öngördüğü oruç sayesinde olduğu aşikardır. Zira iflas eden bütün medeniyetlerin rağmına İslâmiyet’e ilgi gün geçtikçe artmakta, İslâmiyet’in ve Müslümanların dünya için ne kadar lüzumlu olduğu her geçen gün yeniden anlaşılır olmaktadır. Hem anlayış, empati, muavenet, şefkat, merhamet gibi ulvi duygular Müslümanlarda daha ön plandadır. Batılıların başına sarık koyup terörist ilan ettikleri insanları saymazsak, Endülüs’ten Çin’e, Rusya’dan Afrika’ya her beldede dünya barışı ve insanlığın selameti adına Müslümanların izleri görülebilmektedir.
9- Nefs-i emmare, her insan için düşmandır. İlla düşman görmek isteyen önce nefsine bakmalıdır. Eğer insan bu ayrıntıyı farkedemezse, kendisini İlah gibi görmeye kadar gidecektir. Bu hali farkettiren ve benliğini kıran, ancak orucun tatlı açlığıdır.
Ramazan ayının bütün dünya barışına vesile olması temennisiyle Ramazanınızı tebrik eder, ahiret adına en kârlı ticaret yapmanızı temenni ederim. Allah (cc), dünyanın başındakilerin aklına akıl, kalblerine iman, dünya barışı ve insanlığın hakiki selameti adına hayırlı işlerinde muvaffakıyetler versin. Amin!
(1)Kadir Sûresi, 3
(2)Bakara, 185
(3)Bakara, 183
(4)İhya cilt1, 660
(5)Osmanlıca Mektubat, 248
Bir yanıt yazın